१५ दिवसांपूर्वी २२ एप्रिल रोजी पहलगाममध्ये झालेल्या दहशतवादी हल्ल्याला ‘आॅपरेशन सिंदूर’द्वारे प्रत्युत्तर देऊन भारताने पुन्हा एकदा दाखवून दिले आहे की, आता आम्ही गप्प राहणार नाही आणि दहशतवादी हल्ले सहन करणार नाही. या हल्ल्यात भारतातील २६ निष्पाप लोकांना आपले प्राण गमवावे लागले आणि हा हल्ला पाकिस्तानमधील दहशतवादी तळांमधून चालवला गेला हे स्पष्ट होते. याला चोख प्रत्युत्तर म्हणून भारताने ७ मे रोजी मध्यरात्री १.३० वाजता ‘आॅपरेशन सिंदूर’ राबवले, ज्यामध्ये पाकिस्तान आणि पाकव्याप्त काश्मीर (पीओके) मधील ९ दहशतवादी अड्डे उद्ध्वस्त केले. ही भारताची सुनियोजित, मर्यादित आणि अचूक लष्करी कारवाई होती, ज्याचे उद्दिष्ट स्पष्ट होते की, स्वत:च्या भूमीवर दहशतवादाला चिरडून टाकणे. या आॅपरेशनला ‘सिंदूर’ असे नाव देणे हे भारताच्या सांस्कृतिक आणि भावनिक विचारसरणीचे प्रतिबिंब आहे. ‘सिंदूर’ हे भारतीय संस्कृतीत शक्ती, सौभाग्य आणि आदराचे प्रतीक असले तरी या संदर्भात ते त्या शहिदांच्या बलिदानाचे लालसरपणा देखील आहे, ज्यांच्या हौतात्म्याचा बदला घेण्यासाठी ही कारवाई करण्यात आली.
आॅपरेशन सिंदूरद्वारे, भारताने हे स्पष्ट केले आहे की, ही कारवाई फक्त त्या दहशतवादी संरचनांविरुद्ध होती, जे भारतात सतत घुसखोरी, आत्मघाती हल्ले आणि शस्त्रास्त्रांची तस्करी करत होते. बहावलपूर हा जैश-ए-मोहम्मदचा बालेकिल्ला आहे, तर मुझफ्फराबाद आणि कोटली हे लष्कर-ए-तैबा आणि हिजबुल मुजाहिदीनसारख्या संघटनांसाठी लाँच पॅड म्हणून काम करतात. या ठिकाणांवरील हल्ल्यांद्वारे भारताने वर्षानुवर्षे भारताला अस्थिर करण्याचा प्रयत्न करणाºया दहशतवादी गटांचे कंबरडे मोडण्याचा प्रयत्न केला आहे. या आॅपरेशनद्वारे, भारताने आपल्या नागरिकांना आश्वासन दिले आहे की, देशाची सुरक्षा केवळ कागदोपत्री मर्यादित नाही तर ती जमिनीवर देखील राबविली जात आहे. आॅपरेशन सिंदूर हा आत्मविश्वास निर्माण करतो की, आता भारत कोणत्याही दहशतवादी कृत्याला त्याच भाषेत उत्तर देईल आणि आपल्या सैनिकांचे आणि नागरिकांचे हौतात्म्य व्यर्थ जाऊ देणार नाही. हा संदेश केवळ पाकिस्तानसाठीच नाही तर सीमेपलीकडून भारताविरुद्ध युद्ध पुकारणाºया सैन्यांसाठी देखील आहे.
भारतीय हवाई दलाने अत्याधुनिक क्षेपणास्त्रांचा वापर करून या आॅपरेशन अंतर्गत पाकिस्तानच्या पंजाब प्रांतातील बहावलपूर, मुझफ्फराबाद, कोटली, मुरिदके, बाग आणि काही दहशतवादी-प्रवण ठिकाणी हल्ला केला, ज्यामुळे संपूर्ण जगाला हे दाखवून दिले की, दहशतवादाचा सामना करण्यासाठी त्यांना आता कोणाच्याही परवानगीची आवश्यकता नाही आणि ते आपल्या नागरिकांच्या सुरक्षिततेची खात्री करण्यासाठी प्रत्येक शक्य पाऊल उचलण्यास तयार आहेत. ही आॅपरेशन अतिशय गोपनीय आणि तांत्रिकदृष्ट्या प्रगत पातळीवर नियोजित आणि अंमलात आणण्यात आली. २२ एप्रिलच्या हल्ल्यानंतर भारतीय गुप्तचर संस्थांनी ज्या वेगाने पाकिस्तानातील दहशतवादी तळांची ओळख पटवली आणि सैन्याशी समन्वय साधला, तो भारताच्या राष्ट्रीय सुरक्षा धोरणाच्या परिपक्वतेचा पुरावा आहे. संरक्षण मंत्रालयाने जारी केलेल्या निवेदनात स्पष्ट केले आहे की या कारवाईचा उद्देश केवळ दहशतवादी तळांना लक्ष्य करणे होता, पाकिस्तानी लष्करी तळ किंवा नागरिक लोकसंख्या नाही. या कारवाईदरम्यान, भारताने एकूण २४ क्षेपणास्त्रे डागली, त्यापैकी बहुतेक लष्कर-ए-तैबा आणि जैश-ए-मोहम्मद सारख्या दहशतवादी संघटनांच्या लपण्याच्या ठिकाणांवर पडली.
असे सांगितले जात आहे की, या हल्ल्यांमध्ये अनेक दहशतवादी मारले गेल्याचे वृत्त आहे, ज्यात भारतात दहशतवादी हल्ल्यांचे नियोजन करणारे लष्कर आणि जैशचे अनेक टॉप कमांडर समाविष्ट आहेत. पाकिस्तानच्या स्थानिक माध्यमांनी आणि प्रशासनाने प्रथम या हल्ल्याचा इन्कार केला, नंतर वेगवेगळी विधाने करून गोंधळ पसरवण्याचा प्रयत्न केला. पाकिस्तानी लष्कराचे आयएसपीआर प्रमुख लेफ्टनंट जनरल अहमद शरीफ चौधरी यांनी दावा केला की, भारताने ६ वेगवेगळ्या ठिकाणी क्षेपणास्त्रे डागली, ज्यामध्ये ८ नागरिकांचा मृत्यू झाला. दुसरीकडे, पाकिस्तानचे संरक्षण मंत्री ख्वाजा आसिफ यांनी जिओ टीव्हीवर दावा केला की, भारताने स्वत:च्या हवाई हद्दीतून हल्ला केला आणि क्षेपणास्त्रे निवासी भागात पडली. पाकिस्तानचे दावे परस्परविरोधी आहेत, जे स्पष्टपणे दर्शवते की, ते या हल्ल्यासाठी तयार नव्हते आणि त्यांच्याकडे त्याबद्दल ठोस माहिती नाही. त्याच वेळी भारताने या कारवाईनंतर लगेचच अमेरिकेला या कारवाईची माहिती दिली. राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागार अजित डोभाल यांनी अमेरिकेचे राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागार आणि परराष्ट्र मंत्री मार्को रुबियो यांच्याशी बोलून त्यांना स्पष्टपणे सांगितले की, ही कारवाई पूर्णपणे दहशतवादाविरुद्ध आहे, पाकिस्तानच्या सार्वभौमत्वाविरुद्ध नाही. अमेरिकेतील भारतीय दूतावासाने एक निवेदन जारी केले, ज्यामध्ये असे म्हटले आहे की भारताने कोणत्याही पाकिस्तानी नागरिक, लष्करी किंवा आर्थिक तळांना लक्ष्य केले नाही, फक्त त्या दहशतवादी छावण्यांवर हल्ला करण्यात आला जे भारताविरुद्ध कट रचत होते.
पंतप्रधान नरेंद्र मोदी संपूर्ण कारवाईवर लक्ष ठेवून होते. त्यांनी लष्कराला पूर्ण स्वातंत्र्य दिले होते आणि या कारवाईच्या तपशीलांवर सतत लक्ष ठेवले होते. कारवाई पूर्ण झाल्यानंतर, भारतीय लष्कराने ‘एक्स’ या सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्मवर ‘न्याय मिळाला’ असे लिहिले, तर संरक्षण मंत्री राजनाथ सिंह यांनी ‘भारत माता की जय’ या घोषणेसह हे आॅपरेशन राष्ट्राला समर्पित केले. या कारवाईनंतर भारत आणि पाकिस्तानमधील तणाव आणखी वाढणे स्वाभाविक होते. पाकिस्तानकडून गोळीबार आणि प्रति-निवेदनांचा सिलसिला सुरूच होता. प्रचार करण्यासाठी पाकिस्तानच्या माध्यमांनी दावा केला की, पाकिस्तानने भारताचे ३ राफेल, २ मिग-२९ आणि १ सुखोईसह ६ लढाऊ विमाने पाडली आहेत आणि भारतीय लष्कराच्या १२ व्या इन्फंट्री ब्रिगेडचे मुख्यालय उद्ध्वस्त केल्याचा खोटा दावाही केला आहे. तथापि, हे निराधार खोटे दावे भारताने पूर्णपणे फेटाळून लावले आहेत.
भारताचे पुढचे पाऊल आता राजनैतिक आणि सामरिक पातळीवर या कारवाईचे जागतिक समर्थनात रूपांतर करणे असेल. आॅपरेशन सिंदूरनंतर, भारत आंतरराष्ट्रीय व्यासपीठांवर दहशतवादाविरुद्ध आपला दृष्टिकोन अधिक मजबूत पद्धतीने मांडेल. अमेरिका, फ्रान्स, रशिया आणि इस्रायलसारखे देश आधीच भारतासोबत उभे असल्याचे दिसून आले आहे, परंतु पाकिस्तान संयुक्त राष्ट्रे आणि इस्लामिक देशांच्या संघटनेत (ओआयसी) आपला खोटा प्रचार करण्याचा प्रयत्न निश्चितपणे करेल, त्यामुळे आता भारताला या राजनैतिक लढाईत स्पष्टता आणि तथ्यांसह पुढे जावे लागेल. काहीही असो, आॅपरेशन सिंदूर हे भारताच्या लष्करी आणि राजनैतिक परिपक्वतेचे प्रतीक आहे. यावरून हे सिद्ध झाले आहे की, भारत आता संयम आणि जबाबदारीने आपले संरक्षण धोरण राबवत आहे. ‘सिंदूर’ हा रंग सांस्कृतिक दृष्टिकोनातून शुभेच्छा आणि शक्तीचे प्रतीक असू शकतो, परंतु या लष्करी कारवाईत हा रंग दहशतवादाविरुद्ध सूड आणि शौर्याचे प्रतीक बनला आहे. भारताने जगाला सांगितले आहे की त्यांना युद्ध किंवा संघर्ष नको आहे, परंतु जर कोणी त्यांच्या सीमा, नागरिक आणि सार्वभौमत्वाला आव्हान दिले तर त्यांचे उत्तर देखील तितकेच अचूक, जलद आणि निर्णायक असेल. भारताचा हा बदलता दृष्टिकोन त्यांच्या सुरक्षा धोरणाला एक नवीन दिशा देत आहे आणि हे संकेत आहे की येणाºया काळात कोणत्याही दहशतवादी घटनेत भारत मूक प्रेक्षक राहणार नाही, परंतु त्वरित आणि निर्णायक प्रत्युत्तर देऊन शत्रूचा नाश होईल.
प्रफुल्ल फडके/अन्वय
९१५२४४८०५५
